بلوچها اقوامی هستند که از نظر تاریخ اولیه انها را نمیتوان مورد برسی قرار داد.اما تاریخ دانان و فر هیختگان جهانی نظریه هایی کلی خود را اینطور بیان میکنند:

1-بلوچها یکی از اقوام قبل از آریایی ها هستن که به شمال ایران کوچ کرده اند که ریشه از سکاها دارند و یا اشکانیان دارند .

2-بلوچها از نسل مکران بن فارک بن سام پسر نوح پیامبر هستن(این قول نیز توسط تاریخ دانان عرب بیان شده وآن را برخی تاریخ دانان صحیح دانسته اند)

3-بلوچها ریشه هندی و آسیایه میانه دارند(رد شده توسط تمامی تاریخدانان )

4-بلوچها اصالت عرب هستن(رد شده چون بلوچها قبل از فتوحات اسلامی و طبق شواهد و آثار باستانی هزاران سال قبل از میلاد مسیح بوده اند)

بلوچها به علت جنگاوری و تمرد دستور پادشهان به جاهای گوناگون کوچ کرده اند یا تبعیدشدن.

محل سکونت در ابتدا خود بلوچستان موسوم به مکران و سیستان بوده بعد ها عده ای به شمال ایران و شمال غربی.(مازندران .گرگان .تلش.کوهای البرز.قسمت کوچکی از آذربایجان و کوردستان)

محل سکونت بعداز شمال:

سرخس و خراسان قدیم

محل سکونت بعد از خراسان:

گروهی از بلوچستان دوباره به کرمانیا یاکرمان و جنوب ایران(هرمزگان و بندر عباس فعلی که هردو جدیدا تاسیس شده اند.قبلا محل و اقامت بلوچها بوده)

محل سکونت دایمی و فعلی:

بلوچستان فعلی(سیستان.سرحد .مکران،کلات،سند)

بلوچستان فعلی که محل بلوچها است چندین بار مورد تجزیه و تجاوز توسط پادشاهان و کشورهای استعمار گر شده است.

1-سیستان زادگاه بلوچهای بلوچستان شمالی بوده

سیستان و شهر زابل نام قدیمی شهرهای بلوچ نشین افغانستان بوده که بعد از مرز کشی این شهرها در ایران و بلوچستان شمالی قرار گرفتند هنوز شهر زابل در افغانستان وجود دارد.همچنین در ایران.سیستان جزو بلوچستان بوده که در زمان رضا شاه طی مرز بندی توسط دولت استعمار گر بریتانیا بین ایران و افغانستان تقسیم شد.

سیستان آثار متنوع تاریخی دارد ،و همچنین منبع غلات ایران در یک دوره بحساب می آمد که به علت خشکسالی از این حیث خارج شد.سیستان از شمال به بیرجند و از جنوب به زاهدان متصل است .از شرق به هرات افغانستان و از مغرب به دشت های کرمان منتهی میشود .

عمده طوایف اصیل بلوچ سیستانی :

پردلی،گرگیج،اشترک،نارویی،کیانی،دهمرده،سرگلزایی،سرگزی،سنجرانی،براهویی،ریگی جلائی،خارا کوهی،بارکزایی،موحمدزهی،بزی،رخشانی،سارانی،علی زهی،

حد زهی ،احمدزهی،لجه ای،بریچ،شاهوزهی،شیخ حسینی،شهلی بر (زرک زایی)،کبدانی،نهتانی،توتازهی،شه بخش،جمالزایی

بقیه طوایف کوچانده و یا کولی به منطقه سیستان میباشند که ریشه های مختلف دارند.

کشاورزی در سیستان :

کشاورزی در گذشته رونقی زیادی داشته اما امروزه بخاطر خشکسالی از تاب و تب افتاده .

اما عمده برداشت سالیانه قندک(نوعی خربزه)،هندوانه،انواع انگور،خربزه،پشمک(نوعی خیار مایل به خربزه) است.

سیستان دارای دریاچه هامون است که از هیرمند می آید و هیرمند از کوه های منتهی به کوهای هندوکش سر چشمه میگیرد.

مردم این منطقه به علت بسته شدن مرز و خشکسالی اکثرا کار و تجارتی ندارن وبیشتر مهاجرت به مناطق دیگر کردن ویا به دام و کشاورزی نچندان خود، راضی هستن.

سیستان در گذشته به اسم های مختلف بوده است همانند :

سجستان،سگستان،سالستان،سالیان،زاولستان،زابلستان،زرنج،زرنگ،زرنگه،نیمروز و ....

2-سرحدقسمت مرکزی بلوچستان و مابین سیستان و مکران قرار دارد .(زاهدان تااواخر خاش)

سرحد از شمال به سیستان ،از شرق به بلوچستان شرقی(پاکستان)،ازجنوب به مکران،از غرب به بم منتهی میشود.

سرحد خوش آب و هوا ترین منطقه بلوچستان است و هم مناطق خشک سردسیری دارد و هم مناطق خشک و گرمسیری.

سرحد منطقه ای با کوه های فراوان و آبشارها زیبا است.همچنین دارای دشت های بی آب و علف .مناطق گردشگری زیادی دارد .در گذشته از نظر نظامی مورد توجه شاهان و حاکمان ایرانی بوده است.

وجود قلعه ها،قبرستان های قدیمی نشانه از تاریخ سخت و دشوار منطقه سرحد بوده با آیین های مختلف.

در قدیم جمعیت بسیار کمی نسبت به مکران داشته است.

به علت گرفتن فرصت های بومی در این منطقه اکثر مردم‌ بیکار هستند .در حالی که این منطقه پر از معادن سنگهای قیمتی و حتی طلا میباشد.سیاست های غلط حکومت باعث ازبین رفتن فرصت های شغلی در این منطقه شده است و مردم مجبور به کاردر استان همجوار و بنادر غیر بنادر بلوچستان هستند.

برخی نیز با تجارت رنگ و بوی شهر را عوض کردن ولی اکثر مردم بیکار و شغل مناسبی ندارند.

مناطق دیدنی و گردشگری سرحد.

کوه مرتفع و نیمه فعال تفتان خاش در منطقه سرحد وجود دارد .

رودخانه کاواری گوهر کوه ،رودخانه ایرندگان،رودخانه کارواندر،رودخانه مرنتاک،

چشمه گل افشان پیر گل.چشمه آب معدنی دوشینگ،

غار پوسه ،غار چاهک،غار گواتامک،غار صدامک،

سرو کهنسال دهپاپید و سرو کهنسال سنگان.

قلعه حیدر آباد خاش در سرحد ،قلعه ایرندگان،قلعه کمال آباد ،قلعه ناصری خاش،قلعه تپه لادیز

دریاچه سر دریا(سه دریا)خاش در سرحد.

زیارت مرتضی علی،بازارچه سر پوشیده خاش.کوه پنج انگشت خاش،درخت توت در گلنگور خاش،تخت رستم‌خاش،،مسجد جامع قدیمی خاش،قبرستان هفتاد ملا،شهربانی میرجاوه،اداره پست میرجاوه، مسجد زرنج زاهدان،موزه و اداره پست زاهدان،بازار چهار راه رسولی زاهدان،کاروانسرای نصرت آباد.

و...‌‌

محصولات کشاورزی سرحد:

خرما،برنج،حبوبات،انواع سبزی ها،مرکبات،آلو،زرد آلو،هلو،گیلاس،توت هندی،توت آمریکایی،توت سفید وسیاه،شاه توت،توت فرنگی،ذرت،انار،گندم،هندوانه،خیار،خربزه،

فلفل ،کدو و دیگر صیفی جات تابستانی،

گندم و جو ودیگر شتوی جات،

منطقه سرحد عالی ترین منبع گیاهان دارویی است،بطوری که در جهان برخی داروها فقط در بعضی مناطق قاره آمریکا و سرحد شناخته شدن .که بسیار کمیاب هستند.

گونه جانوری نیز در سرحد گوناگون است و بعضی از گونه های جانوری درحال انقراض برخی گونه های سرحد:

پلنگ،خرس،سنجاب،آهو،قوچ وبز کوهی،ببر،انواع مار،انواع پرنده های شکاری،پرنده های تزئینیو معروف(بلبل،طوطی،مرغ مینا،مرغابی)،انواع کبوترها،سنجاب بلوچی ،انواع موش،روباه،شغال،گربه وحشی،انواع حشره ها،کبک و دیگر پرندهای حلال گوشت،جوجه تیغی(کوچیک ججوک،بزرگ سیکور)، خرگوش کوهی ،کلاغ ،مرغ هما(یک نوع لاشخور)،زاغ،مرغ سلیمان،دارکوب و..‌.

بیشترگونه های جانوری در حال انقراض هستند همانند:

یک نوع مار شاخدار(که فقط در آفریقا و سرحد وجود دارد)،یوزپلنگ،ببر،مار شاخدار سفید،مار پرنده(پرشی)،عقاب های کله سفید،خرس،آهو بلوچی ،عقرب زرد ،عقرب سیاه ،عقرب زرد،

برخی پرندگان نیز مهاجر هستن و دربرخی فصول در سرحد دیده میشوند:

مرغابی،لک لک،چکاوک، پرندهای بسیار بزرگی که حدود دومتر ویا سه متر هستن که اسم مشخصی ندارند.

طوایف عمده سرحد:

براهویی،ریگی،نهتانی،شهلی بر،گمشادزهی،میربلوچزهی،محمودزهی،شهنوازی،شه بخش،نارویی،خاشی،مرادزهی،تمندانی،تمینی،قلندرزهی،قنبرزهی،کبدانی،سندک زهی،چاریزهی،ایرندگانی،بامری،عالیزهی،کشانی،صوریزهی،رخشانی،گرگیچ،رئیسی،سنجرزهی،جمشید زهی،کهرازهی،هاشمزهی،ویلانی،کرمزهی،سالارزهی

بسیاری از تیرهای این اقوام به مرور زمان خود یک طایفه شده اند.و برخی ریشه فارسی دارند همچون تمندانی،تمینی،جمالزایی،خاشی

***نکته:

اینکه بلوچ ها اولین آریایی ها بودن بنا بر تاریخی ترین رده بندی اقوام موجود در قسمت ایران، افغانستان،ترکمنستان ،پاکستان وهندوستان است.

زیرا تاریخدانان این رده بندی راقرار داده اند.

اما بلوچ ها قبل از آریایی ها در منطقه توران (خضدار و سیستان) زندگی میکرده اند .

***نکته:

برخی نیز برحسب تاریخ و اسم منطقه قدیم بلوچستان که مکران نام داشت.آنرا منتسب به مکران بن فارک بن سام بن نوح میدانند.

***نکته:

هردو نظریه صحیح است و این دو رده بندی تاریخی هستن.در حالی که همه ی ما میدانیم تمام انسان ها بعد از طوفان نوح از خانواده نوح و حدود 83نفر دیگر که باقی ماندند.

3-مکا یا مکران قسمت جنوبی بلوچستان هستش.

مکران اسم قدیمی بلوچستان است .و دارای تاریخ بسیار کهنی نسبت به سرحد و سیستان دارد،جمعیت بلوچ در منطقه مکران به نسبت زیاد تر از دو منطقه بلوچستان غربی است.همواره بسیاری از حکمرانان بر این خطه حکومت کردند.وسعت مکران نسبت به سرحد و سیستان زیاد است،بیشتر منطقه گرمسیری و خشک است ،تقریبا بیشتر شهر های مکران کوهستانی هستند .دارای دریاچه و چشمه های زیادی است .البته به علت خشکسالی ها در بلوچستان بخصوص در منطقه مکران آسیب جدی به دریاچه و چشمه هارسیده. هوا در برخی مناطق مانند سراوان،لاشار،نیکشهر،فنوج ،بزمان،دلگان ،سرباز،جلگه در تابستان بسیار گرم و در زمستان بسیار سرد است

شهر ایرانشهر،کنارک و چابهار اکثرفصول سال گرمسیر هستند.

بیشترین تاریخ بلوچستان در منطقه مکران است.و بیشترین حاکمان محلی رادر قدیم داشته است.در قدیم مورد هجوم پرتغالی ها قرار گرفته که توسط مردمان و پهلوانی همچون حمل از دست استعمار بیرون گشته ،در بعضی نقاط مکران مهاجران آفریقایی و پاکستانی زندگی میکنند. بطور مساوی در شهر های مکران با بلوچها تقسیم شده اند.

سرحد و مکران هردو طی مرزکشی بیگانگان تجزیه شده و قسمت بزرگ این دو محل در پاکستان قرارگرفت.

درواقع بلوچستان به سه قسمت بین سه کشور توسط متجاوز گران و دولتهای استعمارگرقرارگرفت.قسمت بزرگ آن در پاکستان.قسمتی در ایران و قسمت کوچک آن در افقانستان.